Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkış Kronolojisi (12 Mart - 25 Temmuz 1919)
Gönderilme zamanı: 17 Mayıs 2020 19:44
Atatürk'ün Samsun'a çıkışı ile Erzurum ve Sivas Kongrelerinin şifreleri bu birkaç ay içinde gelişen olaylarda gizlidir.
Fakat birkaç bin yıllık Türk Devletinin yeniden kuruluşunun temellerini, bu küçücük süreçteki tesadüfi veya doğal akışında görünen olaylar zincirine bağlamak, olayları da göründüğü şekliyle değerlendirmek asla mümkün değildir.
Büyük ve köklü, siyasi, askeri, stratejik geleneği olan bir devlet, ingilizleri oyalamak, devleti yeniden kuracak kişileri belirleyip görevlendirmek gibi önemli kararları alabilecek stratejik zekaya elbette sahiptir!
Bu olaylar silsilesinden üç yıl sonra 6 Mart 1922'de ise Mustafa Kemal Paşa mecliste şu konuşmayı yapacaktır:
“Efendiler! Avrupa’nın bütün ilerlemesine, yükselmesine ve medenileşmesine karşılık Türkiye tam tersine gerilemiş ve düşüş vadisine yuvarlanadurmuştur. Artık vaziyeti düzeltmek için mutlaka Avrupa’dan nasihat almak, bütün işleri Avrupa’nın emellerine göre yapmak, bütün dersleri, düşman olduğunda hiç şüphe edilmeyen Avrupalılar'dan almak gibi bir takım zihniyetler belirdi. Halbuki hangi istiklal vardır ki Ecnebilerin nasihatleriyle, ecnebilerin planlarıyla yükselebilsin? Tarih böyle bir hadiseyi kaydetmemiştir!” (Mustafa Kemal Paşa, 6 Mart 1922, TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt:17, Sayfa:6)
Atatürk'ün Samsun'a Çıkışı Kronolojisi:
(Bu kronoloji Prof. Dr. Utkan Kocatürk'ün yazıp, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumuna bağlı Atatürk Araştırma Merkezi'nin yayınladığı "Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü" eserinden derlenmiştir. RG)
12.03.1919 Bahriye Nazırı ile Dahiliye Nazırı Mehmet Ali Bey, Mustafa Kemal'i Şişli'deki evinde ziyaret etti. Mustafa Kemal kendisine yaptıkları işbirliği teklifini kabul etti. "Niçin kabul etmeyeyim, eğer siz bugün memleketi içinde bulunduğu badireden kurtarmaya azmetmiş iseniz!"
29.04.1919 Harbiye Nazırı Şakir Paşa, Mustafa Kemal'i bakanlığa davet ederek Karadeniz'e "Türklerin Rumlarla yaptığı baskıyı inceleyip önlemek üzere" müfettiş olarak görevlendirdi.
30.04.1919 Mustafa Kemal'in 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliğine atanması Padişah VAHİDEDDİN tarafından onandı.
06.05.1919 Mustafa Kemal, Harbiye Nezaretinden "İtilaf devletleri ile yapılan anlaşma ve alınan kararlarla ilgili detayların" kendisine yazılı olarak verilmesini istedi.
07.05.1919 Mustafa Kemal müfettişlere 3 aylık ödenek verilmesi istedi. (1914'te Sofya'daki ataşemiliterlikte yaşadığı maaşların çok geç ödenmesi dolayısıyla tedbirli davranmıştır. RG)
11.05.1919 Sivas'taki kolordudan bölgedeki eşkiyalar hakkında bilgi talep etti. "Kolordu komutan vekili Albay Selahattin Kip Bey, bu bilgiyi bana Samsun'da verecektir."
14.05.1919 Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın Nişantaşı'daki evinde akşam yemeğine davet edildi. Cevat Çobanlı Paşa ile birlikte yeni vazifesi hakkında konuştu. Sadrazam ayrıldıktan son Cevat Paşa ile geçen diyalog:
"- Bir şey mi yapacaksın Kemal?
- Evet paşam.
- Allah muvaffak etsin.
- Muvaffak olacağız!"
15.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, sabah Genelkurmay Başkanlığına giderek Cevat (Çobanlı) ve Fevzi (Çakmak) Paşalara veda etti. Babıali'ye giderek Hükümet üyelerine veda etti.
15.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, Yıldız Sarayında Padişah Vahdettin ile görüştü.
15.05.1919 BANDIRMA VAPURU kaptanı İsmail Hakkı Durusu'yu Şişli'deki evine çağırarak hareket şekline dair bilgi aldı.
15.05.1919 Yunanlılar İzmir'e çıktı.
16.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, Cuma namazından sonra Yıldız Hamidiye Camiinde Padişah Vahdettin tarafından kabul edildi ve vedalaştı. Sonra Şişli'deki evinde annesi ve kız kardeşine veda etti.
16.05.1919 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliği mensuplarıyla birlikte akşamleyin Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan ayrıldı. Galata rıhtımından küçük bir motora binip, Kız Kulesi açıklarında demirleyen Bandırma Vapuru'na binmiştir.
(Oktan Keleş, Mustafa Kemal'in gemiye binmeden önce Kız Kulesinde gizli bir toplantı yaptığını söylemektedir. RG)
16.05.1919 Bandırma Vapuru, işgalci düşman kuvvetleri tarafından, silah taşıyıp taşımadığını görmek için gemide arama yapıldıktan sonra, zırhlıların arasından geçerek yola devam etti. Bu esnada arkadaşlarına söyledikleri: "Bunlar yalnız demire çeliğe silaha dayanırlar. Bildikleri tek şey madde! Bunlar kimlik uğruna ölmeye karar verenlerin kuvvetini anlayamazlar. Biz Anadolu'ya silah cephane değil, ideal ve iman götürüyoruz."
16.05.1919 Bandırma Vapuru kaptanına direktifi: "Düşman kuvvetlerinin gadrine uğramamak için sahil yakın bir rota tutunuz. Şayet bir tehlike görürseniz gemiyi karaya, en yakın sahile oturtunuz."
17.05.1919 Bandırma Vapuru gece 23 civarı İnebolu'ya uğradı. Şiddetli fırtına sebebiyle karaya çıkmadan devam ettiler.
18.05.1919 Bandırma Vapuru saat 12'de Sinop limanına girdi. Fırtına sebebiyle bir gece denizde beklenmiştir.
18.05.1919 Karaya davet eden Sinop Mutasarrıfı Mazhar tevfik Bey'e bandırma vapurundan gönderdiği mesaj: "Sinoplularaın bana gösterdikleri duygulara müteşekkirim. Rahatsızlığım dolayısıyla davete icabet edemiyorum."
19.05.1919 Mustafa Kemal sabah SAMSUN'a çıktı. Saat 6'da limandan sandallarla karaya çıkılmış, Askeri bando ve halk karşılamıştır.
19.05.1919 İstanbul'da General Milne, Mustafa Kemal'in Sivas(!)'a neden gönderildiğini Harbiye Nezaretine yazılı olarak sordu.
20.05.1919 Samsun'da görevli İngiliz askeri temsilci Yüzbaşı Hurst, Mustafa Kemal Paşa ile bölgedeki umumi durum hakkında görüştü.
21.05.1919 Samsun'dan aşayişsizlik hakkında merkeze telgraf: "Mütareke sonrası Rumlar, yunanlılık emelleriyle her yerde şımartılmıştır. Buradaki Rum çeteleri de hemen siyasi emelere giriştiler."
21.05.1919 Erzurum'daki Kazım Karabekir'e telgraf: "Durumumuz vahimdir. Görevi vicdanen kabul ettim. Bir an evvel zatıalinize katılmak arzusundayım."
21.05.1919 Samsun'daki İngiliz Yüzbaşı Hurst'tan merkeze telgraf: "19 Mayıs'ta Samsun'a ulaşan Kemal Paşa ile ilçedeki umumi durum hakkında görüştüm."
21.05.1919 Sadrazam Damat Ferit Paşa, Samsun'a çıkışı sebebiyle Mustafa Kemal'e başarı mesajı gönderdi.
22.05.1919 Mustafa Kemal'in Samsun'dan Sadaret'e mesajı: "Millet birlik olup özgürlük ve Türklük duygusunu amaçlamıştır. Her tarafta oldubittiler karşısında kalmamız muhtemeldir."
22.05.1919 Mustafa Kemal'in yanındaki kurmay subaylar, Samsunda'da görevli bazı İngiliz subaylarıyla bölge asayişi hakkında görüştü.
23.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, Kazım Karabekir'den İzmir'de mitingler yaparak İzmir'in işgalinin protesto edilmesini istedi.
24.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, asayişin sağlanması amacıyla İngilizlerden izin alınarak jandarma kuvvetimizin artırılmasını istedi. Ayrıca Ermeni tecavüzlerine karşı 15. Kolordu'nun güçlendirilmesini istedi.
24.05.1919 İngiliz Generali Milne'ye cevap: "Mustafa Kemal'in gönderilmesi, asayişin sağlanıp silahların toplanması içindir."
28.05.1919 Ülkenin çeşitli yerlerinin işgali dolayısıyla orduya ve çeşitli makamlara bağımsızlık mesajları iletmiştir. "Tüm ülkede mitingler ve milli gösteriler yapılmalı, buna karşılık adap ve sükunetle birlikte hıristiyan halka karşı bir taarruz yapılmaması gereklidir."
29.05.1919 Samsun/Havza'lılar "Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"ni kurdu.
29.05.1919 Kazım Karabekir'e telgraf: "İtilaf devletleri bağımsızlığımızı yok edip devletimizi idama mahkum etmektedir. Savunma hazırlıklarını gizlice yapınız."
30.05.1919 Mitinglerden rahatsız olan işgalci devletler Harbiye nezaretine baskı kurmaya başladı.
30.05.1919 Ermenilerin Kars'ta asker yığması üzerine Kazım Karabekir'e telgraf: "İtilaf devletleri topraklarımızı çiğnemeyi Hıristiyanlığın emri zannediyorlar. Topraklarımızı Ermenilere peşkeş çekecekler. Topraklarımızı ve bağımsızlığımızı savunmaya mecburuz."
31.05.1919 İngiliz General Hurst, Mustafa Kemal'le görüşüp kendisinin faaliyetlerinden şüphelendiğini söyledi.
03.06.1919 İngiliz Yüksek Komiserliği gelişen olaylardan rahatsızlık duymaya başlayınca Harbiye Nezaretine telgraf: "İşgal, suikast, tecavüz gibi olaylar karşısında milletimde gelişen heyecan ve tepkiyi durdurma kuvveti nefsimde ve kimsede yoktur."
03.06.1919 Paris'te bir konferansta Osmanlı'nın hukukunun savunulması konusunda haberler çıktı. "Sadrazam Paşa Hazretleri Osmanlı Devleti'nin hukukunu savunacağı açıktır. Ancak en önemli hususlar 'tam bağımsızlık' ve 'anavatanda çoğunluğun azınlığa feda edilmemesi'dir. Sadrazam Paşa'nın savunacağı hususlar bilinmedikçe bu konularda endişe edilecektir."
03.06.1919 Havza'da "Büyük Cami"de Mustafa Kemal'in de hazır bulunduğu bir mevlit okutuldu. Daha sonra belediye önünde büyük bir miting düzenlenerek halkın mücadelesi için yemin etti.
06.06.1919 İngiliz General Milne, Harbiye Nezareti'nden Mustafa Kemal'in İstanbul'a çağrılmasını istedi. Mustafa Kemal bunu kimin istediğini gizli mesajla merkeze sordu.
08.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Mustafa Kemal'in İstanbul'a dönmesi için, İKİ GÜN SONRA telgraf çekti: "Beraberinizdeki istimbotlardan biriyle İstanbul'a geliniz." (İngilizleri oyalıyorlar. RG)
11.06.1919 Genelkurmay Başkanı Cevat Paşa, Mustafa Kemal'in neden İstanbul'a çağrıldığını gizlice sorduğu mesajına cevap verdi: "İngilizler, Anadolu'da seyahat etmesinin kamuoyunda iyi bir tesir yapmayacağını düşünmektedir."
11.06.1919 Kazım Karabekir'e telgraf: "Hükümet aldatarak İstanbul'a getirmek istediğinden ben de zaman kazanmak ve karargahımı memleketin içine sokmak için sürekli telgraflarla OYALIYORUM."
11.06.1919 Mustafa Kemal, Harbiye Nezaretinin kendisini İstanbul'a davet etme gerekçesini sordu.
11.06.1919 Sabah Havza'dan Amasya'ya geçip alelacele hükümet konağında konuştu. "Hep beraber aziz vatanımızı kurtarmak için tüm gücümüzle çalışacağız."
11.06.1919 Amasya'dan İstanbul'daki annesi ve kız kardeşine Amasya resimli kart: "Validem ve hemşirem hanımefendilere". (Bu kart şu an Selanik'teki müze evinde sergilenmektedir.)
11.06.1919 İngiliz Yüzbaşı Hurst'un merkeze raporu: "Mustafa Kemal, Trabzon ve Erzurum'u ziyaret etmek istediğini bildirdi."
13.06.1919 Sabah kendisini ziyaret eden Amasya heyetine söyledikleri: "Ortada İttihatçılık yoktur, memleket meselesi vardır."
13.06.1919 "Amasya'dan 17. Kolordu Komutan Vekili Albay Bekir Sami Günsav'a telgraf: "Tüm Anadolu halkı bağımsızlık için tek vücut olmuştur. Tüm komutanlar, mutasarrıflar, valiler kutsal amacımız için bizimle işbirliği yapmaya karar vermiştir.
Sivas'ta bir kongre yapılması, tüm vilayet temsilcilerinin katılması planlanmıştır."
13.06.1919 Amasya Sultan Beyazıt Camiinde Müftü Abdurrahman Kamil Efendi'nin vaazı: "Tek kurtuluş çaresi halkın milli egemenlik idaresini eline almasıdır. Hep beraber Mustafa Kemal'in etrafında toplanarak bu vatanı kurtaracağız!"
14.06.1919 Amasya'dan Padişaha telgraf: "İstanbul'da iken milletin bu kadar kuvvetli ve uyanık olduğunu bilmezdim. Eğer zorlanırsam görevimden istifa edip Anadolu'da milletin sinesinde kalacağım ve vatani görevime bu kez daha açık adımlarla devam edeceğim."
15.06.1919 Amasya'dan Kazım Karabekir'e telgraf: "Cevat Paşa'ya 13. Kolordu'ya kaldırılma emri verildiği takdirde bunun oyalama yoluyla geciktirilmesi gerektiğini yazdım. Hükümetin her teklif ve müdahale karşısında direnemeyişi şaşırtıcı ve üzüntü vericidir."
15.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa'nın Mustafa Kemal'e cevabı: "İngilizler getirilmeniz konusunda istekte bulundular." Aynı gün çekilen ikinci bir telgrafta isteğin İngilizlere değil, hükümete ait olduğu belirtildi!
17.06.1919 Amasya'dan Kazım Karabekir'e mesaj: "Ancak milli birlik sayesinde kurtuluruz. Kişisel ihtiraslardan uzak, yalnız milletin özgürlüğü için, Müdafaa-i Hukuk-u Milliye'yi her bucağa kadar yaymalıyız."
17.06.1919 İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Mustafa Kemal'in geri çağrılması için Hariciye Nezaretine müracaat etti. Bu isteğini 11 gün önce Harbiye Nezaretine bildirmiş, ama sonuç alamamıştı. Fakat bu başvuru da geçersiz kalacak ve iki hafta sonra tekrar edilecektir.
20.06.1919 Posta ve Telgraf Umum Müdürlüğü telgrafhanelere, Müdafaa-i Hukuk-u Milliye ve Redd-i İlhak Cemiyetlerinin telgraflarının çekilmemesi emrini verdi. (Oyalanan ingilizler aşırı baskı kurmaya başladı.)
20.06.1919 Telgraf yasağı konusunda Mustafa Kemal'in tepkisi: "Milletin sesini boğarak yasal hakkını engellemek gibi bir namussuzluğa cüret edecek olanlar derhal Divan-ı Harp'te yargılanacaktır."
20.06.1919 Posta Müdürlüğüne mesajı: "Bu emrin geri çekilmesi millete karşı vicdan vazifesidir."
21.06.1919 Mustafa Kemal bazı tanınmış kimselere mektup göndererek onları milli mücadeleye davet etti. (Abdurrahman Şeref, Reşit Akif Paşa, Ahmet İzzet Paşa, Halide Edip, Kara Vasıf, Ahmet Rıza, Seyit Bey, Ferit Tek Bey, Ferit Paşa, Cami Baykut Bey)
"Artık İstanbul , Anadolu'ya hakim değil, tabi olmak mecburiyetindedir. Size düşen fedakarlık pek büyüktür. Milli gaye için Anadoludan ve milletin sinesinden ayrılmayacağıma mukaddesatım üzerine yemin ettim. Hiçbir kuvvet bu milli azme mani olamaz."
21.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Mustafa Kemal Paşa'yı müfettişlik görevinden alıp yerine Kazım Karabekir'in getirilmesini teklif etti.
21.06.1919 Kazım Karabekir'in Şevket Paşa'ya cevabı: "Mustafa Kelam Paşa'nın müfettişlikten alınması tehlikeli olacaktır."
21.06.1919 Mustafa Kemal, yaveri Cevat Abbas Gürer'e AMASYA GENELGESİ maddelerini dikte etti. Gece Ali Fuat Paşa, Rauf Orbay, Refet Bele'ye bu genelgeyi imza ettirdi.
21.06.1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Amasya'dan Anadolu'daki mülki ve askeri makamlara genelgesi: "Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı tehlikededir. Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi kurtaracaktır. Sivas'ta acil bir milli kongre toplanacaktır.
Bunun için tüm vilayetlerden itimat edilen üç delege süratle yola çıkmalıdır. Her ihtimale karşı bu durum milli bir sır olarak saklanmalıdır."
23.06.1919 Kazım Karabekir'e telgraf: "İstanbulda bazı kimseler İngiliz esaretine girmekte sakınca görmemektedir. Merkezi hükümet milli girişimlerimize tecavüz ederse hemen karşı harekete geçilmelidir."
23.06.1919 Vükela Meclisi (Bakanlar Kurulu), Mustafa Kemal'in tüm görevlerini alıp hiçbir resmi sıfatının kalmadığını, böylelikle emirlerinin resmi olmayacağını vilayet ve nezaretlere bildirdi.
23.06.1919 Dahiliye Nazırı Ali Kemal, tüm vilayetlere Mustafa Kemal'in emirlerinin dinlememesini gizli genelge yoluyla emretti.
23.06.1919 İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Lord Kurzon'a mesaj gönderdi: "Mustafa Kemal Paşa, Rauf Orbay ile birlikte, Samsun'a varışından beri kendisini milliyetçi akımın merkezi haline getirdi."
24.06.1919 Dahiliye Nazırı Ali Kemal'in yasağı sonrasında Vahdettin'e mesaj: "Böyle bir zihniyet hiçbir yerde kabul ve uygulama noktası bulmamıştır."
24.06.1919 Yunanlı ve yerli Rumların Samsun'daki bölücü faaliyetleri hakkında 15. Kolordu Komutanlığına telgraf.
24.06.1919 İtalyanların Antalya'da faaliyetlerini artırdığı ve bu girişim protesto edilmesi hakkında 15. Kolordu Komutanlığına telgraf.
24.06.1919 Posta ve Telgraf Umum Müdürü REFİK HALİT KARAY, telgrafhanelere azledildiği için Mustafa Kemal'in telgraflarının kabul edilmemesini emretti.
24.06.1919 Tüm makamlara genel mesaj: "Bağımsızlık isteyen milletin önüne hiçbir set çekilemez."
25.06.1919 Sabah 8'de Amasya'dan Tokat'a hareket. Rauf Orbay, Refik Saydam, Kazım Dirik, Hüsrev Gerede, İbrahim Süreyya Yiğit, Cevat Abbas Gürer…
27.06.1919 Sivas'a varış. Akşam saatinde Vali Reşit Paşa tarafından karşılandı.
27.06.1919 Mustafa Kemal, Dahiliye Nazırı Ali Kemal'in azil kararı konusunda tüm makamlara karşı genelge gönderdi: "Azlime dair bu ana kadar bana bir emir verilmedi!"
27.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Paris'e gidileceği için Mustafa Kemal'i İstanbul'a davet etti.
28.06.1919 VERSAY BARIŞ ANTLAŞMASI: Almanlar I. Dünya Savaşı’nı kaybetti. Galip güçler ABD, İngiltere, Fransa vs Almanya’ya toprak, ordu ve ekonomik olarak ezici şartlar dayattı. Almanya tüm kolonilerini kaybetti.
30.06.1919 Mustafa Kemal, Erzincan Refahiye'ye geçti. Geceyi toprak üstünde battaniye sererek geçirdi.
30.06.1919 İngiliz General Milne, Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa'dan, "Sivas'ta bulunan Mustafa Kemal Paşa ve Cemal Paşa'nın derhal İstanbul'a çağrılmasını" istedi.
30.06.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa, Mustafa Kemal'e Padişah'ın hava değişimi almasını ve istediği bir şehirde istirahatini tavsiye etti. (Telgraf 2 Temmuz'da ulaşmıştır.)
02.07.1919 İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Hariciye Nezaretine nota vererek, "Mustafa Kemal ve Cemal Paşaların kayıtsız şartsız ve süresiz olarak acilen geri çağrılmalarını" istedi.
03.07.1919 Mustafa Kemal ve Rauf Orbay, Erzurum'a gitti. Orada halk ve askerler tarafından karşılandı.
04.07.1919 Mustafa Kemal'in Erzurum Valisine yazısı: "Telgraflarımızı engelleyen Erzurum Posta müdürleri Divanı Harp'e verilmiştir."
05.07.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa, Mustafa Kemal'i tekrar Padişah adına İstanbul'a çağırdı.
05.07.1919 Erzurum'dan tüm komutanlara, haberleşme kontrolünün sağlanması için önlemler alınması konusunda emri.
06.07.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa'ya cevap: "Doğu illerinden çıkıp gelmem maddi ve manevi olarak bana yasaktır."
07.07.1919 Konya'da 2. Ordu Müfettişi Cemal Paşa, izin alarak İstanbul'a gitti. "Görevden alınan komutanların yerine geçecek kişiler, komutanlarla birlikte çalışacaktır."
07.07.1919 Müfettişlik sınırlarındaki vilayet ve kolordulara yazısı: "Memleketin asayiş ve savunması için herkes kendi bölgesinden kesin olarak sorumludur.
Vali ve mutasarrıflar bundan sonra raporlarını müfettişlik makamları yerine, doğrudan bölgedeki kolordu komutanlarına verecektir. Komutanlar birleştirip müfettişliğe verecektir."
08.07.1919 Vükela Meclisi iki hafta önceki görevden alma kararına dair tutanak yayınladı.
08.07.1919 Erzurum'da Saray'la telgraf görüşmesi sonrası Mustafa Kemal'e resmi memuriyetine son verildiği bildirildi.
08.07.1919 Gece saat 23'te Harbiye Nezareti ve Padişah'a istifa telgrafı gönderdi: "Büyük bir aşk ile bağlı bulunduğum yüce askerlik mesleğimden de istifa ettiğimi arz ederim."
(Başlangıçtaki danışıklı dövüş stratejik bir plan dahilinde devam ettirilmektedir. Önceki olaylara bakıldığında Mustafa Kemal Paşa'nın devlet kademelerinden bağımsız bir sürece yol aldırıldığı açıktır. Türk Devleti, padişaha ve kabineye ingilizleri oyalama emri verirken, Mustafa Kemal'a de ingilizler oyalanırken yeni Türk devletinin kurulması yönünde SERBEST çalışması talimatını vermiştir. RG)
09.07.1919 Mustafa Kemal istifa ettiğini orduya vilayetlere ve millete bildiren genelgesini yayınladı: “Mübarek vatan ve milleti parçalanmak tehlikesinden kurtarmak ve Yunan ve Ermeni isteklerine kurban etmemek için açılan
milli savaş uğrunda milletle beraber, SERBEST surette çalışmaya resmi ve askeri sıfatım artık engel olmaya başladı. Bu mukaddes gaye için milletle beraber sonuna kadar çalışmaya mukaddesatım adına söz vermiş olduğumdan
pek aşıkı bulunduğum yüksek askerlik mesleğinden bugün veda ve istifa ettim. Bundan sonra mukaddes milli gayemiz için her türlü fedakarlıkla çalışmak üzere milletin sinesinde birferd-i mücahit suretiyle bulunmakta olduğumu arz ve ilan ederim.”
(Bu kadar büyük gelişmenin, uzun soluklu bir plan yapılmadan, kısa sürede kendiliğinden gerçekleştiği, yeni Türk Devletinin plansız tesadüflerle ve gizli kadrolar olmadan kurulmuş olduğu düşünülemez. RG)
09.07.1919 İngiliz Yarbay Rawlinson, Erzurum Kongresinin yarın toplanacağını haber alması üzerine Mustafa Kemal ile görüştü.
"- Kongreden vazgeçmezseniz zorla dağıtılacaktır.
- O halde biz de milletin kararını yerine getirmek için kuvvete kuvvetle karşı koyarız. Ne pahasına olursa olsun kongreyi açacağız."
09.07.1919 Raur Orbay, eski Bahri Nazırı sıfatıyla vilayetlere telgraf gönderdi: "Mustafa Kemal ile birlikte nihayete kadar çalışmaya mukaddesatım üzerine yemin ettim."
09.07.1919 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir, Mustafa Kemal'i ziyaret edip hazır ol vaziyetinde söyledikleri: "Ben ve kolordum şerefle emrinizdeyiz."
09.07.1919 Erzurum'da Münir Akkaya'nın ayrılması üzerine, arkadaşlarıyla birlikte 52 gün boyunca Vali Konağında kalmıştır.
09.07.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa, Mustafa Kemal'in yönettiği 15. ve 3. Kolordu komutanlıklarına emri: Mustafa Kemal'in vazifesi Padişah iradesiyle (aslında İngiliz iradesiyle - RG) son bulduğundan yeni atama yapılana kadar doğrudan nezaretle temasta bulunun.
09.07.1919 İstanbul'da İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calhorpe, Sadrazam Damat Ferit Paşa'ya: "Mustafa Kemal'in İstanbul'a dönmesini temini veya aleyhinde ilgili önlemlerin alınması…"
10.07.1919 Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum Şubesi, Mustafa Kemal'den cemiyetin şubesinin başına geçmesini istedi. Saat 16'da Mustafa Kemal, cemiyetin şubesinin yürütme kurulu ile toplantı yaptı.
10.07.1919 Bugün toplanması planlanan Erzurum Kongresi, delegelerin gelmesi geciktiği için iki hafta sonra 23 Temmuz Pazartesi gününe ertelendi.
13.07.1919 Mustafa Kemal'in askerlikten istifa etmesi üzerine Kazım Karabekir'in mesajı: "İstifaya mecburiyetleriniz için üzgünüz. Kolordumla birlikte milli gayemiz için savaşmaktan geri durmayacağız."
13.07.1919 İngiliz Yarbay Ian Smith'in Samsun ve Amasya raporu: "Mustafa Kemal ve Refet'in buradan alınması hıristiyan halk arasında güveni sağlayacaktır. Mustafa Kemal buraya varışından itibaren, halka memleketin tehlikede olduğu,
şimdiki hükümetin Türklerin hak ve çıkarlarını savunmadığı, vakti gelince herkesin savaşmaya hazır olması gerektiği hakkında müslümanlar arasında propagandalar yapmaktadır."
14.07.1919 Erzurum'da Albayrak Gazetesi haberi: "Mustafa Kemal Paşa'nın istifası azim ve iman vesikasıdır. Bu muhterem komutanın bugün Milli Mücadele'nin başında olması mutluluk vericidir."
17.07.1919 İngiliz Amiral Calthorpe'den Lord Curzon'a telgraf: "İtilaf devletleri çıkarlarına karşı bir akım başlatan Mustafa Kemal Paşa ve Konya'da Cemal Paşa'nın görevden alınması için Osmanlı Dışişleri Bakanlığına 2 Temmuz'da nota verdim."
19.07.1919 Mustafa Kemal Paşa'dan İstanbul'daki Kara Vasıf Bey'e telgraf: Milli arzuya uymayan kararlar (Amerikan Mandası vs) millet nazarında bir değer ifade etmez.
20.07.1919 Erzurum'da Mazhar Müfit Kansu yönetim şeklini sorduğunda Mustafa Kemal'in cevabı: "Zamanı gelince hükümet şekli CUMHURİYET olacaktır."
20.07.1919 Erzurum Kongresi için Mustafa Kemal ve Rauf Orbay'a yerlerini bırakmak üzere, delegelerden Cevat Dursunoğlu ve Binbaşı Kazım Yurdalan anlaşmalı olarak istifa ettiler.
20.07.1919 Kazım Karabekir ek görevle 3. Ordu Müfettişliğine atandı.
21.07.1919 Damat Ferit Paşa, iki ay içinde üçüncü kez kabineyi kurdu. Ekim 1918'den bu yana defalarca kabine kurulup bozulmuştu.
22.07.1919 Harbiye Nazırı Nazım Paşa'nın, Mustafa Kemal'i İstanbul'a davet etmesi üzerine cevap: "Mazisi kirli işlere bulaşmış satılık vicdanlar ancak kahrolmaya layıktır.
Siz ve arkadaşlarınız mevkilerinizi ne kadar çabuk namus sahiplerine bırakırsanız, belki o nispette milletin affına mazhar olursunuz."
(İngilizlerin baskısında kalan Padişah ve kabineyle ipler tamamen kopmuştur. Fakat ingilizlerin dediklerini yaparken her fırsatta ingilizleri oyalamaktadırlar. İşler Mustafa Kemal'i genellikle engellemeyecek şekilde yapılmaktadır. RG)
23.07.1919 Erzurum Kongresi 63 delegeyle toplandı ve Mustafa Kemal başkan seçildi: "Tarih bir milletin varlığını hiçbir zaman inkar edemez. Bütün bu iğrenç zulümlerden ve bu bedbaht acizlerden, tarihimize karşı reva görülen haksızlıklardan müteessir olan milli vicdan, nihayet uyanmıştır. 'Müdafaa-i Hukuk-u Milliye', 'Muhafaza-i Hukuk-u Milliye', 'Müdafaa-i Vatan', 'Redd-i İlhak' gibi çeşitli isimler altında haykırmaktadır. Fakat aynı mukaddesatın korunmasını temin için beliren milli cereyan, bütün vatanımızda artık bir elektrik şebekesi haline girmiş bulunuyor."
23.07.1919 Sadrazam Damat Ferit Paşa, Erzurum Kongresi'ni yasadışı ilan etti: “Anadolu'da karışıklık zuhur etti. Kanun-u Esasiye aykırı olarak Meclis-i Mebusan adı altında toplantılar vuku buluyor. Bu hareketin, mülki ve askeri memurlar tarafından önlenmesi gerekir!”
(Sadrazam, kongreyi yasadışı ilan etmesinin bir geçerliliği olmadığını elbette biliyordur. Fakat ingilizlere muktedir görüntü çizmeleri gerekiyor. Stratejiler Mustafa Kemal'in atı alıp üsküdarı geçmesine göre kurgulanmıştır. RG)
24.07.1919 Erzurum Kongresi'nden Sadrazam Damat Ferit'e cevap: “Kongreyi, Meclis-i Mebusan niteliğinde göstererek esasen bir seneye yakın zamandan beri her defa Kanun-u Esasi'nin ilgili maddesine aykırı hareket eden Hükûmet'in, milleti haksız yere suçlaması gerçeğin ne derecelerde tahrif edildiğine bariz bir örnektir. Askeri ve mülki memurların, vatanın yüksek menfaatlerini muhafazaya hizmet eden heyetlerden ibaret olması itibariyle de aynı gayeyi temine yönelmiş olan milli amaçlar için ellerinden gelen kolaylığı ve yardımı göstermeleri icap eder."
25.07.1919 Dahiliye Nazırı Adil Bey'den, Sivas Valisi Reşit Paşa'ya: “Mustafa Kemal ve Rauf Orbay'ın girişimleri, her ne fikre ve niyete dayanırsa dayansın, memleketin yüksek menfaatlerine her halde aykırı ve zararlıdır(!).. Görevli olmayanların her kim olursa olsun YAKALANARAK KANUNUN PENÇESİNE TESLİM EDİLMESİ, haklarında kanunen gerekecek işlemin yapılması (!)… ”
(Acaba bu yakalama kararının sonucu ne oldu?)
25.07.1919 Reşit Paşa hatıralarında der ki: “..İstanbul, Mustafa Kemal Paşa'ya karşı açtığı harbi şiddetlendirmiş ve bir hamlede bitirmeye azmetmiş olacak ki bize bu telgrafları birbiri ardınca yolluyordu; fakat bu hamlelerde alıklık, şaşkınlık izleri de yine belli idi. Çünkü Paşa'nın Erzurum'da olduğunu UNUTUP(!) tutuklama emrini bana veriyordu.
(Peki 12 Mart 1919'da Samsun ziyareti öncesinde Şişli'deki evinde "Bizimle işbirliği yapar mısınız" sorusunun altında ne yatmakta idi? RG)
Fakat birkaç bin yıllık Türk Devletinin yeniden kuruluşunun temellerini, bu küçücük süreçteki tesadüfi veya doğal akışında görünen olaylar zincirine bağlamak, olayları da göründüğü şekliyle değerlendirmek asla mümkün değildir.
Büyük ve köklü, siyasi, askeri, stratejik geleneği olan bir devlet, ingilizleri oyalamak, devleti yeniden kuracak kişileri belirleyip görevlendirmek gibi önemli kararları alabilecek stratejik zekaya elbette sahiptir!
Bu olaylar silsilesinden üç yıl sonra 6 Mart 1922'de ise Mustafa Kemal Paşa mecliste şu konuşmayı yapacaktır:
“Efendiler! Avrupa’nın bütün ilerlemesine, yükselmesine ve medenileşmesine karşılık Türkiye tam tersine gerilemiş ve düşüş vadisine yuvarlanadurmuştur. Artık vaziyeti düzeltmek için mutlaka Avrupa’dan nasihat almak, bütün işleri Avrupa’nın emellerine göre yapmak, bütün dersleri, düşman olduğunda hiç şüphe edilmeyen Avrupalılar'dan almak gibi bir takım zihniyetler belirdi. Halbuki hangi istiklal vardır ki Ecnebilerin nasihatleriyle, ecnebilerin planlarıyla yükselebilsin? Tarih böyle bir hadiseyi kaydetmemiştir!” (Mustafa Kemal Paşa, 6 Mart 1922, TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt:17, Sayfa:6)
Atatürk'ün Samsun'a Çıkışı Kronolojisi:
(Bu kronoloji Prof. Dr. Utkan Kocatürk'ün yazıp, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumuna bağlı Atatürk Araştırma Merkezi'nin yayınladığı "Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü" eserinden derlenmiştir. RG)
12.03.1919 Bahriye Nazırı ile Dahiliye Nazırı Mehmet Ali Bey, Mustafa Kemal'i Şişli'deki evinde ziyaret etti. Mustafa Kemal kendisine yaptıkları işbirliği teklifini kabul etti. "Niçin kabul etmeyeyim, eğer siz bugün memleketi içinde bulunduğu badireden kurtarmaya azmetmiş iseniz!"
29.04.1919 Harbiye Nazırı Şakir Paşa, Mustafa Kemal'i bakanlığa davet ederek Karadeniz'e "Türklerin Rumlarla yaptığı baskıyı inceleyip önlemek üzere" müfettiş olarak görevlendirdi.
30.04.1919 Mustafa Kemal'in 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliğine atanması Padişah VAHİDEDDİN tarafından onandı.
06.05.1919 Mustafa Kemal, Harbiye Nezaretinden "İtilaf devletleri ile yapılan anlaşma ve alınan kararlarla ilgili detayların" kendisine yazılı olarak verilmesini istedi.
07.05.1919 Mustafa Kemal müfettişlere 3 aylık ödenek verilmesi istedi. (1914'te Sofya'daki ataşemiliterlikte yaşadığı maaşların çok geç ödenmesi dolayısıyla tedbirli davranmıştır. RG)
11.05.1919 Sivas'taki kolordudan bölgedeki eşkiyalar hakkında bilgi talep etti. "Kolordu komutan vekili Albay Selahattin Kip Bey, bu bilgiyi bana Samsun'da verecektir."
14.05.1919 Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın Nişantaşı'daki evinde akşam yemeğine davet edildi. Cevat Çobanlı Paşa ile birlikte yeni vazifesi hakkında konuştu. Sadrazam ayrıldıktan son Cevat Paşa ile geçen diyalog:
"- Bir şey mi yapacaksın Kemal?
- Evet paşam.
- Allah muvaffak etsin.
- Muvaffak olacağız!"
15.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, sabah Genelkurmay Başkanlığına giderek Cevat (Çobanlı) ve Fevzi (Çakmak) Paşalara veda etti. Babıali'ye giderek Hükümet üyelerine veda etti.
15.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, Yıldız Sarayında Padişah Vahdettin ile görüştü.
15.05.1919 BANDIRMA VAPURU kaptanı İsmail Hakkı Durusu'yu Şişli'deki evine çağırarak hareket şekline dair bilgi aldı.
15.05.1919 Yunanlılar İzmir'e çıktı.
16.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, Cuma namazından sonra Yıldız Hamidiye Camiinde Padişah Vahdettin tarafından kabul edildi ve vedalaştı. Sonra Şişli'deki evinde annesi ve kız kardeşine veda etti.
16.05.1919 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliği mensuplarıyla birlikte akşamleyin Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan ayrıldı. Galata rıhtımından küçük bir motora binip, Kız Kulesi açıklarında demirleyen Bandırma Vapuru'na binmiştir.
(Oktan Keleş, Mustafa Kemal'in gemiye binmeden önce Kız Kulesinde gizli bir toplantı yaptığını söylemektedir. RG)
16.05.1919 Bandırma Vapuru, işgalci düşman kuvvetleri tarafından, silah taşıyıp taşımadığını görmek için gemide arama yapıldıktan sonra, zırhlıların arasından geçerek yola devam etti. Bu esnada arkadaşlarına söyledikleri: "Bunlar yalnız demire çeliğe silaha dayanırlar. Bildikleri tek şey madde! Bunlar kimlik uğruna ölmeye karar verenlerin kuvvetini anlayamazlar. Biz Anadolu'ya silah cephane değil, ideal ve iman götürüyoruz."
16.05.1919 Bandırma Vapuru kaptanına direktifi: "Düşman kuvvetlerinin gadrine uğramamak için sahil yakın bir rota tutunuz. Şayet bir tehlike görürseniz gemiyi karaya, en yakın sahile oturtunuz."
17.05.1919 Bandırma Vapuru gece 23 civarı İnebolu'ya uğradı. Şiddetli fırtına sebebiyle karaya çıkmadan devam ettiler.
18.05.1919 Bandırma Vapuru saat 12'de Sinop limanına girdi. Fırtına sebebiyle bir gece denizde beklenmiştir.
18.05.1919 Karaya davet eden Sinop Mutasarrıfı Mazhar tevfik Bey'e bandırma vapurundan gönderdiği mesaj: "Sinoplularaın bana gösterdikleri duygulara müteşekkirim. Rahatsızlığım dolayısıyla davete icabet edemiyorum."
19.05.1919 Mustafa Kemal sabah SAMSUN'a çıktı. Saat 6'da limandan sandallarla karaya çıkılmış, Askeri bando ve halk karşılamıştır.
19.05.1919 İstanbul'da General Milne, Mustafa Kemal'in Sivas(!)'a neden gönderildiğini Harbiye Nezaretine yazılı olarak sordu.
20.05.1919 Samsun'da görevli İngiliz askeri temsilci Yüzbaşı Hurst, Mustafa Kemal Paşa ile bölgedeki umumi durum hakkında görüştü.
21.05.1919 Samsun'dan aşayişsizlik hakkında merkeze telgraf: "Mütareke sonrası Rumlar, yunanlılık emelleriyle her yerde şımartılmıştır. Buradaki Rum çeteleri de hemen siyasi emelere giriştiler."
21.05.1919 Erzurum'daki Kazım Karabekir'e telgraf: "Durumumuz vahimdir. Görevi vicdanen kabul ettim. Bir an evvel zatıalinize katılmak arzusundayım."
21.05.1919 Samsun'daki İngiliz Yüzbaşı Hurst'tan merkeze telgraf: "19 Mayıs'ta Samsun'a ulaşan Kemal Paşa ile ilçedeki umumi durum hakkında görüştüm."
21.05.1919 Sadrazam Damat Ferit Paşa, Samsun'a çıkışı sebebiyle Mustafa Kemal'e başarı mesajı gönderdi.
22.05.1919 Mustafa Kemal'in Samsun'dan Sadaret'e mesajı: "Millet birlik olup özgürlük ve Türklük duygusunu amaçlamıştır. Her tarafta oldubittiler karşısında kalmamız muhtemeldir."
22.05.1919 Mustafa Kemal'in yanındaki kurmay subaylar, Samsunda'da görevli bazı İngiliz subaylarıyla bölge asayişi hakkında görüştü.
23.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, Kazım Karabekir'den İzmir'de mitingler yaparak İzmir'in işgalinin protesto edilmesini istedi.
24.05.1919 Mustafa Kemal Paşa, asayişin sağlanması amacıyla İngilizlerden izin alınarak jandarma kuvvetimizin artırılmasını istedi. Ayrıca Ermeni tecavüzlerine karşı 15. Kolordu'nun güçlendirilmesini istedi.
24.05.1919 İngiliz Generali Milne'ye cevap: "Mustafa Kemal'in gönderilmesi, asayişin sağlanıp silahların toplanması içindir."
28.05.1919 Ülkenin çeşitli yerlerinin işgali dolayısıyla orduya ve çeşitli makamlara bağımsızlık mesajları iletmiştir. "Tüm ülkede mitingler ve milli gösteriler yapılmalı, buna karşılık adap ve sükunetle birlikte hıristiyan halka karşı bir taarruz yapılmaması gereklidir."
29.05.1919 Samsun/Havza'lılar "Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"ni kurdu.
29.05.1919 Kazım Karabekir'e telgraf: "İtilaf devletleri bağımsızlığımızı yok edip devletimizi idama mahkum etmektedir. Savunma hazırlıklarını gizlice yapınız."
30.05.1919 Mitinglerden rahatsız olan işgalci devletler Harbiye nezaretine baskı kurmaya başladı.
30.05.1919 Ermenilerin Kars'ta asker yığması üzerine Kazım Karabekir'e telgraf: "İtilaf devletleri topraklarımızı çiğnemeyi Hıristiyanlığın emri zannediyorlar. Topraklarımızı Ermenilere peşkeş çekecekler. Topraklarımızı ve bağımsızlığımızı savunmaya mecburuz."
31.05.1919 İngiliz General Hurst, Mustafa Kemal'le görüşüp kendisinin faaliyetlerinden şüphelendiğini söyledi.
03.06.1919 İngiliz Yüksek Komiserliği gelişen olaylardan rahatsızlık duymaya başlayınca Harbiye Nezaretine telgraf: "İşgal, suikast, tecavüz gibi olaylar karşısında milletimde gelişen heyecan ve tepkiyi durdurma kuvveti nefsimde ve kimsede yoktur."
03.06.1919 Paris'te bir konferansta Osmanlı'nın hukukunun savunulması konusunda haberler çıktı. "Sadrazam Paşa Hazretleri Osmanlı Devleti'nin hukukunu savunacağı açıktır. Ancak en önemli hususlar 'tam bağımsızlık' ve 'anavatanda çoğunluğun azınlığa feda edilmemesi'dir. Sadrazam Paşa'nın savunacağı hususlar bilinmedikçe bu konularda endişe edilecektir."
03.06.1919 Havza'da "Büyük Cami"de Mustafa Kemal'in de hazır bulunduğu bir mevlit okutuldu. Daha sonra belediye önünde büyük bir miting düzenlenerek halkın mücadelesi için yemin etti.
06.06.1919 İngiliz General Milne, Harbiye Nezareti'nden Mustafa Kemal'in İstanbul'a çağrılmasını istedi. Mustafa Kemal bunu kimin istediğini gizli mesajla merkeze sordu.
08.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Mustafa Kemal'in İstanbul'a dönmesi için, İKİ GÜN SONRA telgraf çekti: "Beraberinizdeki istimbotlardan biriyle İstanbul'a geliniz." (İngilizleri oyalıyorlar. RG)
11.06.1919 Genelkurmay Başkanı Cevat Paşa, Mustafa Kemal'in neden İstanbul'a çağrıldığını gizlice sorduğu mesajına cevap verdi: "İngilizler, Anadolu'da seyahat etmesinin kamuoyunda iyi bir tesir yapmayacağını düşünmektedir."
11.06.1919 Kazım Karabekir'e telgraf: "Hükümet aldatarak İstanbul'a getirmek istediğinden ben de zaman kazanmak ve karargahımı memleketin içine sokmak için sürekli telgraflarla OYALIYORUM."
11.06.1919 Mustafa Kemal, Harbiye Nezaretinin kendisini İstanbul'a davet etme gerekçesini sordu.
11.06.1919 Sabah Havza'dan Amasya'ya geçip alelacele hükümet konağında konuştu. "Hep beraber aziz vatanımızı kurtarmak için tüm gücümüzle çalışacağız."
11.06.1919 Amasya'dan İstanbul'daki annesi ve kız kardeşine Amasya resimli kart: "Validem ve hemşirem hanımefendilere". (Bu kart şu an Selanik'teki müze evinde sergilenmektedir.)
11.06.1919 İngiliz Yüzbaşı Hurst'un merkeze raporu: "Mustafa Kemal, Trabzon ve Erzurum'u ziyaret etmek istediğini bildirdi."
13.06.1919 Sabah kendisini ziyaret eden Amasya heyetine söyledikleri: "Ortada İttihatçılık yoktur, memleket meselesi vardır."
13.06.1919 "Amasya'dan 17. Kolordu Komutan Vekili Albay Bekir Sami Günsav'a telgraf: "Tüm Anadolu halkı bağımsızlık için tek vücut olmuştur. Tüm komutanlar, mutasarrıflar, valiler kutsal amacımız için bizimle işbirliği yapmaya karar vermiştir.
Sivas'ta bir kongre yapılması, tüm vilayet temsilcilerinin katılması planlanmıştır."
13.06.1919 Amasya Sultan Beyazıt Camiinde Müftü Abdurrahman Kamil Efendi'nin vaazı: "Tek kurtuluş çaresi halkın milli egemenlik idaresini eline almasıdır. Hep beraber Mustafa Kemal'in etrafında toplanarak bu vatanı kurtaracağız!"
14.06.1919 Amasya'dan Padişaha telgraf: "İstanbul'da iken milletin bu kadar kuvvetli ve uyanık olduğunu bilmezdim. Eğer zorlanırsam görevimden istifa edip Anadolu'da milletin sinesinde kalacağım ve vatani görevime bu kez daha açık adımlarla devam edeceğim."
15.06.1919 Amasya'dan Kazım Karabekir'e telgraf: "Cevat Paşa'ya 13. Kolordu'ya kaldırılma emri verildiği takdirde bunun oyalama yoluyla geciktirilmesi gerektiğini yazdım. Hükümetin her teklif ve müdahale karşısında direnemeyişi şaşırtıcı ve üzüntü vericidir."
15.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa'nın Mustafa Kemal'e cevabı: "İngilizler getirilmeniz konusunda istekte bulundular." Aynı gün çekilen ikinci bir telgrafta isteğin İngilizlere değil, hükümete ait olduğu belirtildi!
17.06.1919 Amasya'dan Kazım Karabekir'e mesaj: "Ancak milli birlik sayesinde kurtuluruz. Kişisel ihtiraslardan uzak, yalnız milletin özgürlüğü için, Müdafaa-i Hukuk-u Milliye'yi her bucağa kadar yaymalıyız."
17.06.1919 İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Mustafa Kemal'in geri çağrılması için Hariciye Nezaretine müracaat etti. Bu isteğini 11 gün önce Harbiye Nezaretine bildirmiş, ama sonuç alamamıştı. Fakat bu başvuru da geçersiz kalacak ve iki hafta sonra tekrar edilecektir.
20.06.1919 Posta ve Telgraf Umum Müdürlüğü telgrafhanelere, Müdafaa-i Hukuk-u Milliye ve Redd-i İlhak Cemiyetlerinin telgraflarının çekilmemesi emrini verdi. (Oyalanan ingilizler aşırı baskı kurmaya başladı.)
20.06.1919 Telgraf yasağı konusunda Mustafa Kemal'in tepkisi: "Milletin sesini boğarak yasal hakkını engellemek gibi bir namussuzluğa cüret edecek olanlar derhal Divan-ı Harp'te yargılanacaktır."
20.06.1919 Posta Müdürlüğüne mesajı: "Bu emrin geri çekilmesi millete karşı vicdan vazifesidir."
21.06.1919 Mustafa Kemal bazı tanınmış kimselere mektup göndererek onları milli mücadeleye davet etti. (Abdurrahman Şeref, Reşit Akif Paşa, Ahmet İzzet Paşa, Halide Edip, Kara Vasıf, Ahmet Rıza, Seyit Bey, Ferit Tek Bey, Ferit Paşa, Cami Baykut Bey)
"Artık İstanbul , Anadolu'ya hakim değil, tabi olmak mecburiyetindedir. Size düşen fedakarlık pek büyüktür. Milli gaye için Anadoludan ve milletin sinesinden ayrılmayacağıma mukaddesatım üzerine yemin ettim. Hiçbir kuvvet bu milli azme mani olamaz."
21.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Mustafa Kemal Paşa'yı müfettişlik görevinden alıp yerine Kazım Karabekir'in getirilmesini teklif etti.
21.06.1919 Kazım Karabekir'in Şevket Paşa'ya cevabı: "Mustafa Kelam Paşa'nın müfettişlikten alınması tehlikeli olacaktır."
21.06.1919 Mustafa Kemal, yaveri Cevat Abbas Gürer'e AMASYA GENELGESİ maddelerini dikte etti. Gece Ali Fuat Paşa, Rauf Orbay, Refet Bele'ye bu genelgeyi imza ettirdi.
21.06.1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Amasya'dan Anadolu'daki mülki ve askeri makamlara genelgesi: "Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı tehlikededir. Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi kurtaracaktır. Sivas'ta acil bir milli kongre toplanacaktır.
Bunun için tüm vilayetlerden itimat edilen üç delege süratle yola çıkmalıdır. Her ihtimale karşı bu durum milli bir sır olarak saklanmalıdır."
23.06.1919 Kazım Karabekir'e telgraf: "İstanbulda bazı kimseler İngiliz esaretine girmekte sakınca görmemektedir. Merkezi hükümet milli girişimlerimize tecavüz ederse hemen karşı harekete geçilmelidir."
23.06.1919 Vükela Meclisi (Bakanlar Kurulu), Mustafa Kemal'in tüm görevlerini alıp hiçbir resmi sıfatının kalmadığını, böylelikle emirlerinin resmi olmayacağını vilayet ve nezaretlere bildirdi.
23.06.1919 Dahiliye Nazırı Ali Kemal, tüm vilayetlere Mustafa Kemal'in emirlerinin dinlememesini gizli genelge yoluyla emretti.
23.06.1919 İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Lord Kurzon'a mesaj gönderdi: "Mustafa Kemal Paşa, Rauf Orbay ile birlikte, Samsun'a varışından beri kendisini milliyetçi akımın merkezi haline getirdi."
24.06.1919 Dahiliye Nazırı Ali Kemal'in yasağı sonrasında Vahdettin'e mesaj: "Böyle bir zihniyet hiçbir yerde kabul ve uygulama noktası bulmamıştır."
24.06.1919 Yunanlı ve yerli Rumların Samsun'daki bölücü faaliyetleri hakkında 15. Kolordu Komutanlığına telgraf.
24.06.1919 İtalyanların Antalya'da faaliyetlerini artırdığı ve bu girişim protesto edilmesi hakkında 15. Kolordu Komutanlığına telgraf.
24.06.1919 Posta ve Telgraf Umum Müdürü REFİK HALİT KARAY, telgrafhanelere azledildiği için Mustafa Kemal'in telgraflarının kabul edilmemesini emretti.
24.06.1919 Tüm makamlara genel mesaj: "Bağımsızlık isteyen milletin önüne hiçbir set çekilemez."
25.06.1919 Sabah 8'de Amasya'dan Tokat'a hareket. Rauf Orbay, Refik Saydam, Kazım Dirik, Hüsrev Gerede, İbrahim Süreyya Yiğit, Cevat Abbas Gürer…
27.06.1919 Sivas'a varış. Akşam saatinde Vali Reşit Paşa tarafından karşılandı.
27.06.1919 Mustafa Kemal, Dahiliye Nazırı Ali Kemal'in azil kararı konusunda tüm makamlara karşı genelge gönderdi: "Azlime dair bu ana kadar bana bir emir verilmedi!"
27.06.1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, Paris'e gidileceği için Mustafa Kemal'i İstanbul'a davet etti.
28.06.1919 VERSAY BARIŞ ANTLAŞMASI: Almanlar I. Dünya Savaşı’nı kaybetti. Galip güçler ABD, İngiltere, Fransa vs Almanya’ya toprak, ordu ve ekonomik olarak ezici şartlar dayattı. Almanya tüm kolonilerini kaybetti.
30.06.1919 Mustafa Kemal, Erzincan Refahiye'ye geçti. Geceyi toprak üstünde battaniye sererek geçirdi.
30.06.1919 İngiliz General Milne, Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa'dan, "Sivas'ta bulunan Mustafa Kemal Paşa ve Cemal Paşa'nın derhal İstanbul'a çağrılmasını" istedi.
30.06.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa, Mustafa Kemal'e Padişah'ın hava değişimi almasını ve istediği bir şehirde istirahatini tavsiye etti. (Telgraf 2 Temmuz'da ulaşmıştır.)
02.07.1919 İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, Hariciye Nezaretine nota vererek, "Mustafa Kemal ve Cemal Paşaların kayıtsız şartsız ve süresiz olarak acilen geri çağrılmalarını" istedi.
03.07.1919 Mustafa Kemal ve Rauf Orbay, Erzurum'a gitti. Orada halk ve askerler tarafından karşılandı.
04.07.1919 Mustafa Kemal'in Erzurum Valisine yazısı: "Telgraflarımızı engelleyen Erzurum Posta müdürleri Divanı Harp'e verilmiştir."
05.07.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa, Mustafa Kemal'i tekrar Padişah adına İstanbul'a çağırdı.
05.07.1919 Erzurum'dan tüm komutanlara, haberleşme kontrolünün sağlanması için önlemler alınması konusunda emri.
06.07.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa'ya cevap: "Doğu illerinden çıkıp gelmem maddi ve manevi olarak bana yasaktır."
07.07.1919 Konya'da 2. Ordu Müfettişi Cemal Paşa, izin alarak İstanbul'a gitti. "Görevden alınan komutanların yerine geçecek kişiler, komutanlarla birlikte çalışacaktır."
07.07.1919 Müfettişlik sınırlarındaki vilayet ve kolordulara yazısı: "Memleketin asayiş ve savunması için herkes kendi bölgesinden kesin olarak sorumludur.
Vali ve mutasarrıflar bundan sonra raporlarını müfettişlik makamları yerine, doğrudan bölgedeki kolordu komutanlarına verecektir. Komutanlar birleştirip müfettişliğe verecektir."
08.07.1919 Vükela Meclisi iki hafta önceki görevden alma kararına dair tutanak yayınladı.
08.07.1919 Erzurum'da Saray'la telgraf görüşmesi sonrası Mustafa Kemal'e resmi memuriyetine son verildiği bildirildi.
08.07.1919 Gece saat 23'te Harbiye Nezareti ve Padişah'a istifa telgrafı gönderdi: "Büyük bir aşk ile bağlı bulunduğum yüce askerlik mesleğimden de istifa ettiğimi arz ederim."
(Başlangıçtaki danışıklı dövüş stratejik bir plan dahilinde devam ettirilmektedir. Önceki olaylara bakıldığında Mustafa Kemal Paşa'nın devlet kademelerinden bağımsız bir sürece yol aldırıldığı açıktır. Türk Devleti, padişaha ve kabineye ingilizleri oyalama emri verirken, Mustafa Kemal'a de ingilizler oyalanırken yeni Türk devletinin kurulması yönünde SERBEST çalışması talimatını vermiştir. RG)
09.07.1919 Mustafa Kemal istifa ettiğini orduya vilayetlere ve millete bildiren genelgesini yayınladı: “Mübarek vatan ve milleti parçalanmak tehlikesinden kurtarmak ve Yunan ve Ermeni isteklerine kurban etmemek için açılan
milli savaş uğrunda milletle beraber, SERBEST surette çalışmaya resmi ve askeri sıfatım artık engel olmaya başladı. Bu mukaddes gaye için milletle beraber sonuna kadar çalışmaya mukaddesatım adına söz vermiş olduğumdan
pek aşıkı bulunduğum yüksek askerlik mesleğinden bugün veda ve istifa ettim. Bundan sonra mukaddes milli gayemiz için her türlü fedakarlıkla çalışmak üzere milletin sinesinde birferd-i mücahit suretiyle bulunmakta olduğumu arz ve ilan ederim.”
(Bu kadar büyük gelişmenin, uzun soluklu bir plan yapılmadan, kısa sürede kendiliğinden gerçekleştiği, yeni Türk Devletinin plansız tesadüflerle ve gizli kadrolar olmadan kurulmuş olduğu düşünülemez. RG)
09.07.1919 İngiliz Yarbay Rawlinson, Erzurum Kongresinin yarın toplanacağını haber alması üzerine Mustafa Kemal ile görüştü.
"- Kongreden vazgeçmezseniz zorla dağıtılacaktır.
- O halde biz de milletin kararını yerine getirmek için kuvvete kuvvetle karşı koyarız. Ne pahasına olursa olsun kongreyi açacağız."
09.07.1919 Raur Orbay, eski Bahri Nazırı sıfatıyla vilayetlere telgraf gönderdi: "Mustafa Kemal ile birlikte nihayete kadar çalışmaya mukaddesatım üzerine yemin ettim."
09.07.1919 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir, Mustafa Kemal'i ziyaret edip hazır ol vaziyetinde söyledikleri: "Ben ve kolordum şerefle emrinizdeyiz."
09.07.1919 Erzurum'da Münir Akkaya'nın ayrılması üzerine, arkadaşlarıyla birlikte 52 gün boyunca Vali Konağında kalmıştır.
09.07.1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa, Mustafa Kemal'in yönettiği 15. ve 3. Kolordu komutanlıklarına emri: Mustafa Kemal'in vazifesi Padişah iradesiyle (aslında İngiliz iradesiyle - RG) son bulduğundan yeni atama yapılana kadar doğrudan nezaretle temasta bulunun.
09.07.1919 İstanbul'da İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calhorpe, Sadrazam Damat Ferit Paşa'ya: "Mustafa Kemal'in İstanbul'a dönmesini temini veya aleyhinde ilgili önlemlerin alınması…"
10.07.1919 Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum Şubesi, Mustafa Kemal'den cemiyetin şubesinin başına geçmesini istedi. Saat 16'da Mustafa Kemal, cemiyetin şubesinin yürütme kurulu ile toplantı yaptı.
10.07.1919 Bugün toplanması planlanan Erzurum Kongresi, delegelerin gelmesi geciktiği için iki hafta sonra 23 Temmuz Pazartesi gününe ertelendi.
13.07.1919 Mustafa Kemal'in askerlikten istifa etmesi üzerine Kazım Karabekir'in mesajı: "İstifaya mecburiyetleriniz için üzgünüz. Kolordumla birlikte milli gayemiz için savaşmaktan geri durmayacağız."
13.07.1919 İngiliz Yarbay Ian Smith'in Samsun ve Amasya raporu: "Mustafa Kemal ve Refet'in buradan alınması hıristiyan halk arasında güveni sağlayacaktır. Mustafa Kemal buraya varışından itibaren, halka memleketin tehlikede olduğu,
şimdiki hükümetin Türklerin hak ve çıkarlarını savunmadığı, vakti gelince herkesin savaşmaya hazır olması gerektiği hakkında müslümanlar arasında propagandalar yapmaktadır."
14.07.1919 Erzurum'da Albayrak Gazetesi haberi: "Mustafa Kemal Paşa'nın istifası azim ve iman vesikasıdır. Bu muhterem komutanın bugün Milli Mücadele'nin başında olması mutluluk vericidir."
17.07.1919 İngiliz Amiral Calthorpe'den Lord Curzon'a telgraf: "İtilaf devletleri çıkarlarına karşı bir akım başlatan Mustafa Kemal Paşa ve Konya'da Cemal Paşa'nın görevden alınması için Osmanlı Dışişleri Bakanlığına 2 Temmuz'da nota verdim."
19.07.1919 Mustafa Kemal Paşa'dan İstanbul'daki Kara Vasıf Bey'e telgraf: Milli arzuya uymayan kararlar (Amerikan Mandası vs) millet nazarında bir değer ifade etmez.
20.07.1919 Erzurum'da Mazhar Müfit Kansu yönetim şeklini sorduğunda Mustafa Kemal'in cevabı: "Zamanı gelince hükümet şekli CUMHURİYET olacaktır."
20.07.1919 Erzurum Kongresi için Mustafa Kemal ve Rauf Orbay'a yerlerini bırakmak üzere, delegelerden Cevat Dursunoğlu ve Binbaşı Kazım Yurdalan anlaşmalı olarak istifa ettiler.
20.07.1919 Kazım Karabekir ek görevle 3. Ordu Müfettişliğine atandı.
21.07.1919 Damat Ferit Paşa, iki ay içinde üçüncü kez kabineyi kurdu. Ekim 1918'den bu yana defalarca kabine kurulup bozulmuştu.
22.07.1919 Harbiye Nazırı Nazım Paşa'nın, Mustafa Kemal'i İstanbul'a davet etmesi üzerine cevap: "Mazisi kirli işlere bulaşmış satılık vicdanlar ancak kahrolmaya layıktır.
Siz ve arkadaşlarınız mevkilerinizi ne kadar çabuk namus sahiplerine bırakırsanız, belki o nispette milletin affına mazhar olursunuz."
(İngilizlerin baskısında kalan Padişah ve kabineyle ipler tamamen kopmuştur. Fakat ingilizlerin dediklerini yaparken her fırsatta ingilizleri oyalamaktadırlar. İşler Mustafa Kemal'i genellikle engellemeyecek şekilde yapılmaktadır. RG)
23.07.1919 Erzurum Kongresi 63 delegeyle toplandı ve Mustafa Kemal başkan seçildi: "Tarih bir milletin varlığını hiçbir zaman inkar edemez. Bütün bu iğrenç zulümlerden ve bu bedbaht acizlerden, tarihimize karşı reva görülen haksızlıklardan müteessir olan milli vicdan, nihayet uyanmıştır. 'Müdafaa-i Hukuk-u Milliye', 'Muhafaza-i Hukuk-u Milliye', 'Müdafaa-i Vatan', 'Redd-i İlhak' gibi çeşitli isimler altında haykırmaktadır. Fakat aynı mukaddesatın korunmasını temin için beliren milli cereyan, bütün vatanımızda artık bir elektrik şebekesi haline girmiş bulunuyor."
23.07.1919 Sadrazam Damat Ferit Paşa, Erzurum Kongresi'ni yasadışı ilan etti: “Anadolu'da karışıklık zuhur etti. Kanun-u Esasiye aykırı olarak Meclis-i Mebusan adı altında toplantılar vuku buluyor. Bu hareketin, mülki ve askeri memurlar tarafından önlenmesi gerekir!”
(Sadrazam, kongreyi yasadışı ilan etmesinin bir geçerliliği olmadığını elbette biliyordur. Fakat ingilizlere muktedir görüntü çizmeleri gerekiyor. Stratejiler Mustafa Kemal'in atı alıp üsküdarı geçmesine göre kurgulanmıştır. RG)
24.07.1919 Erzurum Kongresi'nden Sadrazam Damat Ferit'e cevap: “Kongreyi, Meclis-i Mebusan niteliğinde göstererek esasen bir seneye yakın zamandan beri her defa Kanun-u Esasi'nin ilgili maddesine aykırı hareket eden Hükûmet'in, milleti haksız yere suçlaması gerçeğin ne derecelerde tahrif edildiğine bariz bir örnektir. Askeri ve mülki memurların, vatanın yüksek menfaatlerini muhafazaya hizmet eden heyetlerden ibaret olması itibariyle de aynı gayeyi temine yönelmiş olan milli amaçlar için ellerinden gelen kolaylığı ve yardımı göstermeleri icap eder."
25.07.1919 Dahiliye Nazırı Adil Bey'den, Sivas Valisi Reşit Paşa'ya: “Mustafa Kemal ve Rauf Orbay'ın girişimleri, her ne fikre ve niyete dayanırsa dayansın, memleketin yüksek menfaatlerine her halde aykırı ve zararlıdır(!).. Görevli olmayanların her kim olursa olsun YAKALANARAK KANUNUN PENÇESİNE TESLİM EDİLMESİ, haklarında kanunen gerekecek işlemin yapılması (!)… ”
(Acaba bu yakalama kararının sonucu ne oldu?)
25.07.1919 Reşit Paşa hatıralarında der ki: “..İstanbul, Mustafa Kemal Paşa'ya karşı açtığı harbi şiddetlendirmiş ve bir hamlede bitirmeye azmetmiş olacak ki bize bu telgrafları birbiri ardınca yolluyordu; fakat bu hamlelerde alıklık, şaşkınlık izleri de yine belli idi. Çünkü Paşa'nın Erzurum'da olduğunu UNUTUP(!) tutuklama emrini bana veriyordu.
(Peki 12 Mart 1919'da Samsun ziyareti öncesinde Şişli'deki evinde "Bizimle işbirliği yapar mısınız" sorusunun altında ne yatmakta idi? RG)
- ataturk-gerilla-hatira.jpg (196.93 KiB) 2990 kere görüntülendi